Cennet Mi, Cehennem Mi?

CENNET Mİ, CEHENNEM Mİ?

Dr. Turgay BOZOĞLU

Eski Baş Hesap Uzmanı

İzmir Büyükşehir Belediyesi ESHOT Genel Müdürü

Vergi cennetleri, kulağa hoş geliyor değil mi? Masmavi deniz, sıfır vergi, bol gizlilik… Bu yerler, son yıllarda dünya ekonomisinin karmaşık tartışma konuları arasında başı çekiyor. Düşük vergi politikaları, gizlilik vaatleri ve yatırım kolaylıkları sunarak bireyler ve şirketler için çekici hale geliyor. Ancak, bu cazibenin ardında toplumsal ve ekonomik dengeyi bozan bazı ciddi sonuçlar var.

VERGİ CENNETLERİNDEKİ GİZLİLİK

Vergi cennetlerinin çekiciliği, gizlilik ve düşük vergide. Örneğin, Britanya Virgin Adaları ya da Cayman Adaları gibi yerlerde paranın kendisi bile kendini saklamakta uzman. Bu bölgelerde iş yapmak, adeta “para mı? burada yok ki, görmedim, duymadım” oynamak gibi. Ama tabii bu gizlilik, dünya ekonomisinin kalanı için kabusa dönüşebiliyor. Gelecek on yıllık dönemde her yıl ortalama 472 milyar dolar küresel vergi kayıp ve kaçağı ortaya çıkacağı tahmin edilmekte.

Bu miktarın 301 milyar doları dev şirketlerin “vergi optimizasyonu” çabalarından, geri kalan 171 milyar doları ise ultra zenginlerin paralarını vergi cennetlerinde park etmesinden kaynaklanacakmış.
OECD'ye göre bir bölgenin vergi cenneti sayılabilmesi için şu üç temel özelliğe sahip olması gerekir:

1. Düşük veya Sembolik Vergi Oranları: Vergi cennetleri ya hiç vergi almaz ya da sembolik düzeyde vergi uygular, bu da birçok yatırımcının ilgisini çeker.

2. Bilgi Alışverişi Eksikliği: Vergi cennetleri, kişisel finansal bilgileri gizler. Yabancı vergi otoritelerinin incelemelerine izin vermezler veya çok az bilgi paylaşımı yaparlar.

3. Şeffaflık Eksikliği: Yasama ve hukuki yapıları saydam olmadığı için, bu bölgelerdeki vergi uygulamaları ve vergi anlaşmaları genellikle gizlilik içerir.

VERGİ CENNETİ, VERGİ KAYBI...

Vergi cennetleri, düşük vergi oranları sayesinde büyük şirketlerin yanı sıra varlıklı bireyler için de önemli bir cazibe merkezi. Örneğin, Britanya Virgin Adaları, Bermuda ve Cayman Adaları gibi bölgeler, yüksek gizlilik seviyesiyle tanınır. Bu özellikler, paranın serbestçe hareket etmesini sağlarken, vergi yükümlülüklerini minimumda tutmak isteyenler için büyük avantaj sağlar. Vergi cennetlerinin sağladığı avantajların yanı sıra ciddi toplumsal ve ekonomik sorunlara da yol açtığı bir gerçek. Ülkeler, bu bölgelerdeki yatırımlar yüzünden vergi gelirlerini kaybeder. 2016’da Avrupa Komisyonu, Apple’ın İrlanda’daki düşük vergi oranlarından yararlandığı için 13 milyar Euro’yu geri ödemesini talep etmişti.

GELİR EŞİTSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR

Ayrıca, vergi cennetleri, gelir eşitsizliğini artırma potansiyeline de sahip. Zengin bireyler ve büyük şirketler, bu bölgelerdeki vergi avantajlarından yararlanabilirken, kaynaklara sahip olmayan kişiler bu olanaklardan mahrum kalır. Panama Belgeleri sızıntısında, dünya çapında varlıklı kişilerin ve şirketlerin, Panamalı hukuk firması Mossack Fonseca aracılığıyla vergiden kaçınmak için offshore hesaplar kullandığı ortaya çıkmıştı.

OECD ve G-20 gibi kuruluşlar, vergi cennetlerinin etkilerini azaltmak amacıyla bazı adımlar atıyor. Vergi Bilgisi Değişim Anlaşmaları (TIEA) ve Karşılıklı Hukuki Yardım Anlaşmaları (MLAT) gibi girişimlerle, vergi cennetlerinin gizlilik avantajları kısıtlanmaya çalışılıyor. Bu anlaşmalar, vergi cennetleri ile diğer ülkeler arasında bilgi paylaşımını zorunlu hale getiriyor ve yasal düzenlemelere daha fazla uyum sağlıyor.
Türkiye küresel ölçekte çok uluslu işletmelerin vergi planlaması faaliyetlerinden mustarip. Aynı şekilde Türk vatandaşlarının vergi cennetleri ile haksız vergi rekabeti uygulayan ülkelerde tuttukları fonlar nedeniyle vergi kaybına uğramaktadır. Türk vatandaşlarının vergi cennetlerinde tuttuğu servet, Vergi Adalet Ağı (Tax Justice Network) adlı sivil toplum kuruluşunun hesaplamalarına göre milli gelirimizin yüzde 3’üne denk geliyor.

TÜRKİYE 'DE VERGİ CENNETİ LİSTESİ 18 YILDIR YOK

Türkiye 2006 yıllında Kurumlar Vergisi Kanunu’nda bir değişikliğe giderek, vergi cennetlerine yapılan ödemelerden yüzde 30 vergi kesintisi yapılmasını zorunlu hale getirdi. Bunun için her yıl cumhurbaşkanlığı tarafından vergi cennetlerinin ilan edilmesi gerekiyor ancak ne hikmettir ki 18 yıldır bu listeler bir türlü ilan edilemedi…

Vergi cennetleri, kısa vadede bazılarına düşük vergi avantajı sağlasa da uzun vadede gelir eşitsizliği, vergi kaybı ve yasal sorunlar gibi birçok olumsuz sonuca yol açar. Öyle ki, bu bölgelerdeki ekonomik cazibe, toplumsal adalet ve vergi politikaları açısından karmaşık bir yapı oluşturuyor. Zenginlere bu bölgeler servetlerine servet katmalarına yardımcı oldukları için tam bir cennetken, ülkelerin bir çoğunun gelir kaybına dolayısıyla diğer vatandaşlarının yoksullaşmasına yol açması nedeniyle tam bir cehennem çukuru.