Hesap Uzmanı

HESAP UZMANLIĞI MESLEĞİ

Muzaffer EGESOY

Çağdaş toplumun vazgeçemeyeceği temel bir meslek Hesap Uzmanlığıdır. İşletmenin revizyonu ve yönlendirilmesi, kalkınma plan ve modellerinin seçimine yeri hazırlanması, bunların uygulanması, hesap uzmanının çalışmalarına dayanır.

Övünerek belirtelim ki, hesap uzmanlığı mesleği cumhuriyet dönemi maliyesinin kurup geliştirdiği, değerlediği, çağdaş, ileri ve üstün bir meslektir.

Otuz beş yıl gibi, kamu yaşamında uzunca sayılamayacak bir sürede meslek mensuplarının yorulmak bilmez çabalarıyla Türk Maliyesinde dar görüşe dayalı hazine yararı zihniyeti giderilmiş, tahkikatçı vergi elemanı anlayışı terk edilmiştir.

Ancak, yıllardır sürdürülen uygulamalar, başka ülkelerde çalışan meslektaşlarıyla yapılan karşılaştırma ve kıyaslamalar, hesap uzmanlığı mesleğinin niteliklerinin, kapsamının ve içeriğinin yurdumuzda gereği gibi tanınmadığını göstermektedir. Bir başka deyişle, “hesap uzmanı” deyiminin, mesleğin gerçek niteliğini belirlemekten uzak olduğunu söyleyebiliriz. Bu neden böyledir? Buna neden olarak meslek mensuplarının bu mesleği tanıtmak için yeterli çaba harcamamalarını, bu alanda yayın azlığını, çoğu kişinin mesleği kendi gereksinimi çerçevesinde anlamakla yetinmesini sıralayabiliriz.

Gerçekten konuya çok uzak olanlar, bu mesleğin esasını hesap işlemleriyle uğraşmak sanırlar; konuya daha yakın olanlar, terimde kullanılan “hesap” sözcüğüyle muhasebe düzeninin anlatılmak istendiğini, bilirler. Bazıları da, hesap uzmanını işletme üzerinde tahkikat sürdürülen bir tür müfettiş gibi görmek isterler.

Ne var ki, hesap uzmanı, ne hesapçı, ne muhasebe uzmanı, ne de hesap müfettişi değildir. Belki bu mesleklerin hepsinden yararlandıktan başka, gerçekte bu mesleklerin niteliklerini çok aşan bir kapsam ve içeriğe sahiptir. Hiç değilse, bu meslek alanında yurdumuzda geliştirilen uygulamalar bu biçimde oluşmuştur. Gerek devlet kesimindeki uygulamalar açısından bakıldığında, hesap uzmanlığı mesleğine “mali danışmanlık”. “işletme danışmanlığı”, “ekonomik danışmanlık”, adlarını vermek daha doğru bir anlam getirir.

Gerçekten hesap uzmanlığı, revizyondan geçirdiği işletmenin tüm mali sorunlarını, finansman ve vergi konularını, satın alma, satma, üretme, maliyet, ücret, türlü giderler konularını, bunların rakamsal ifadelerini, sonuçlarını hazırlayan, düzenleyen, elde edilen verilere dayanarak işletmeye yön verilmesini sağlayan bir çağdaş teknik, bir ihtisas ve danışmanlık mesleğidir. Mesleğin önemli bir özelliği, bağımsız çalışmasıdır. Danışman çalışmalarını kendisi planlar, uygular, sonuçlandırır ve raporlar. Bağımsız bir birim durumunda çalışması, ona kişiliğini kazandırır, işlerinde hız, kararlarında güçlülük sağlar. Danışmanın bu tür çalışması, yargıç gibi kararlarında bağımsız ve yansız olması, işletmelere güvence vermekte, itibarını yükseltmektedir. Bu tanımıyla hesap uzmanlığı bir serbest meslektir. Doktor, avukat, mimar gibi. Gereğinde bu meslek mensuplarını Devlet de hizmetine alarak çalıştırır. Nitekim yurdumuzda hesap uzmanlığı bir kamu hizmeti olarak kurulmuş ve gelişmiştir. Hazırlanan bilançonun, tüm mali tabloların doğruluğu, güncelliği, samimiliği ve elde edilen sonuç, bunun incelenmesi ve eleştirilmesi muhasebe uzmanını ilgilendirebilir. Ne var ki, tüm bu iş ve işlemler hesap uzmanının çalışmalarının bur parçası, işinin yardımcı bir aracıdır. Bu verilere dayanarak hesap uzmanı, işletmede ileriye yönelik üstün bir karara varmak çabasındadır.

İktisadi işletme, sadeleştirilmiş klasik bir görüşle, tedariki de içeren üretim, pazarlama ve bunlar arasında bütünleyici elaman olan finansman bölümlerinden oluşur.

İşletmeyi oluşturan bu üç temel öğenin rakamsal her yönü hesap uzmanını ilgilendirir. Hesap uzmanı belki böyle geniş anlamda bir ekonomist hesapçıdır.

Herkesçe bilindiği gibi, hesap uzmanının başlıca bir işi de vergi incelemesidir. Tam ve başarılı bir vergi incelemesi, hesap uzmanının işletmeyi her yönüyle tanımasını zorunlu kılar. Bu tanımada vergi hukuku ve muhasebe bilgilerinden başka, işletme revizyonu bilgileri de gereklidir. Tüm bu açıklamalarımız sonunda vurgulamak amacıyla tekrar ederek diyebiliriz ki, hesap uzmanı, vergi hukuku kurallarını bilip uygulayan, muhasebe denetimi yapan bir yetkili olmanın ilerisinde, geniş hukuk, ekonomi ve işletme kültürü ile işletmenin bütünü revizyondan geçiren bir uzman kişidir.

Hesap uzmanının çok önemli bir diğer niteliği de onun insancıl yanımdır. O işletmeyi revizyondan geçirirken, muhasebeyi incelerken da ima karşısında insan bulunduğunu, her şeyin bu insan tarafından bu insan için yapıldığını gözden uzak tutmaz.

Özellikle belirtmeliyiz ki, yurdumuzdaki hesap uzmanlığı uygulamaları bu yolda gelişmiş, bu nitelikte olmuştur. Türkiye’de Devlete bağlı olarak Hesap Uzmanları örgütünün kuruluşundan bugüne kadar geçen sürede hesap uzmanlarına yukarıda sıralanan türde işler verilmiştir. Resmi hesap uzmanlarının çalışmaları bu kapsamda bu içerikte olmuştur. Hesap uzmanlarını, sadece muhasebe denetmeni ve vergi uygulamacısı olarak görmek isteyenler, kısa sürede yanıldıklarını anlamışlardır. Ekonomik kalkınma süreci içinde olan ve her gün yeni yeni işletmelerin geliştiği yurdumuzda, hesap uzmanlığı mesleği büyük bir ihtiyaca cevap veriyordu. Bunun sonucu olarak kısa sürede böylece tanındı, yayıldı ve yükseldi.

Sözkonusu bu engin kültüre dayandıkları içindir ki, özel kesime geçen hesap uzmanları önemli başarılar sağladılar. Büyük ciddi firmalarda görev alan hesap uzmanları üst yönetici, yönetim kurulu üyesi, mali koordinatör, mali danışman, murakıp, analist olarak yaygın bir alanda önemli mevkiler tuttular, işletmelerin ekonomik ve mali yönetiminde söz sahibi oldular.

Günümüzde bir hesap uzmanı, işinde başarılı olmak için, ticaret hukuku, vergi hukuku, para hukuku, ekonomi, işletme ekonomisi alanlarında sağlam bir kültüre sahip olmalı, muhasebeyi başarılı bir araç olarak kullanabilmelidir.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere yurdumuzun bugün ulaştığı ekonomik kalkınma düzeyinde, hesap uzmanlığı vazgeçilemeyecek önemli bir meslektir. Denilebilir ki, hesap uzmanlığı, bir çeşit işletme doktorluğudur. Hasta olan işletmeyi sağlığa kavuşturur. Ülkemizde uzun süreden beri, büyük ezilme ve yıkılmalarla karşılaşmış olan işletmeler hastadır, ağır bunalımlar içindedir. İşletmeler tedarik ve üretim güçlükleri, pazarlama zorlukları içindedir. Para kredi konuları işletmeleri ağır bunalımlara itmektedir. İşletmenin hastalıklarının doğru teşhisi, ancak hesap uzmanının çalışmalarıyla ortaya konulabilecektir. Hasta işletmelerin sağlığa kavuşması, tüm ulusal ekonominin sağlığa kavuşmasını mümkün kılacaktır.

Eğer uygar bir dünyada ileri ve üstün yerimizi almak istiyorsak, işletmelerimizin iş yapılarını, maliyetlerimizi, kredilerimizi, pazarlamamızı ciddi araştırmalara dayanan veriler, rakamlar, tablolarla düzenlememiz gereklidir. Bu konulardaki çalışmaları da hesap uzmanı organize eder.