Enflasyon Düzeltmesi Meydan Muharebesi Nasıl Sonuç Verdi? Vergi Gelirleri Arttı Mı Azaldı Mı?

ENFLASYON DÜZELTMESİ MEYDAN MUHAREBESİ NASIL SONUÇ VERDİ? VERGİ GELİRLERİ ARTTI MI AZALDI MI?

Nazmi KARYAĞDI

Eski Baş Hesap Uzmanı

Gedik Üniversitesi

Öğretim Görevlisi, YMM

Geride bıraktığımız yaz ayları, enflasyon düzeltmesinin geçici vergi dönemlerinde uygulanıp uygulanmaması konusunda beklentilerle ve tartışmalarla geçti.

Yılın başında 2023 yılı sonu bilançoları vergisiz bir şekilde enflasyon düzeltmesine tabi tutuldu.

Ardından vergisel sonuçları olan enflasyon düzeltmesi otomatik olarak yürürlüğe girdi.

Ancak kamuoyunun beklentisi ve baskısı sonucunda, Hazine ve Maliye Bakanlığınca yayımlanan bir Genel Tebliğ ile (VUKGT 560) 2024 yılının ilk geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapılmamasına karar verildi.

Nisan-Haziran 2024 ikinci geçici vergi dönemi için 19 Ağustos 2024 tarihinde son bulacak olan beyanname verme süreleri, Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan VUK Sirkülerleri ile önce 27 Ağustos’a ardından 6 Eylül’e en sonunda ise 13 Eylül Cuma günü sonuna kadar uzatıldı.

Bu arada işletmeler daha doğrusu serbest muhasebeci mali müşavirler ertelemeden umutlarını keserek 2024/2. geçici vergi dönemi için enflasyon düzeltmesi işlemlerini tamamladılar.

Aslında yılın başında yapılması gereken bir düzenleme, iş dünyasından ve muhasebe dünyasından gelen itirazlar sonucunda son dakikada yapılarak, geçici vergi beyannamelerini verme süresi başladıktan 31 gün sonra, 2023 yılı cirosu 50 milyon Türk Lirasının altında kalan işletmeler geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi kapsamından çıkarıldılar. (VUKGT 563)

Enflasyon düzeltmesinin ilk ve son kez uygulandığı 2004 yılında hem net satışlar hem de aktif büyüklüğü sınırı belirlenerek, büyük ölçekli firmalar enflasyon düzeltmesi yapma konusunda zorunlu kılınırken, diğer işletmelere seçim yapma özgürlüğü tanınmıştı.

2004 yılındaki parasal sınırlar Yİ-ÜFE ile 2023 yılı sonuna taşındığında, net satışların 429 milyon 606 bin lira, aktif toplamının ise 214 milyon 803 bin lira olması gerekiyordu. Dolayısıyla da 50 milyon liralık sınırın düşük kaldığını ifade etmek mümkün.

Enflasyon düzeltmesinin temel amacı nedir?

29 no.lu Uluslararası Muhasebe Standardından ülkemize kazandırılan Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardının (TMS 29) ana amacı, öz sermayeyi korumak olduğu için kârın ölçümü de bu mantıkla yapılmaktadır.

Bir başka ifadeyle yüksek enflasyon dönemlerinde öz sermayesi güçlü işletmelerin enflasyon düzeltmesi sonucunda daha az kâr ettikleri kabul edilerek daha az vergi ödemeleri sonucu ortaya çıkarken, borçla işletmesini döndürenlerin ise daha fazla kâr ettikleri kabulüyle daha fazla vergi ödemeleri sonucu ortaya çıkmaktadır.

TCMB’nin yayınladığı verilere göre Türkiye’deki tüm firmaların 2022 bilançolarındaki borç oranının %71 civarında olduğu gerçeğinden hareket ettiğimizde, sermaye yapısı zayıf olan pek çok küçük ve orta ölçekli işletmenin kazancına göre daha fazla vergi ödemesi söz konusu oluyor.

Bu nedenle 50 milyon TL’lik ciro sınırı belirlenmesi pek çok KOBİ için olumlu bir sonuç doğurdu. Ancak sadece geçici vergi dönemi için getirilen bu sınırlamanın önümüzdeki günlerde yine Türkiye’nin gündemine geleceğini söylemek durumundayız.

Enflasyon düzeltmesi büyük işletmelerde vergilenecek kârı azalttı veya bilançoları zarara dönüştürdü

Enflasyon düzeltmesinin temel işleyişi sermayesi güçlü olan şirketlerin ED sonrası kârlarının azalmasına yol açtığı için doğal olarak ödeyecekleri vergi giderlerini de azaltır.

Geçtiğimiz yılsonunda yapılan vergisiz enflasyon düzeltmesi sonucunda büyük ölçekli işletmelerin bilançolarında öz sermayenin payı arttı. Örneğin Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun 2023 sonunda ED öncesi %33,2 olan öz sermaye payları, ED sonrasında 2023 yılında %54,5’e yükseldi. Bir başka ifadeyle ED öz sermayenin %21,3 puan vergisiz olarak güncellenmesi sonucunu doğurdu.

İkinci 500 şirkette de 2023’te ED öncesi yüzde 38,6’olan öz sermaye, 15 puan artarak ED sonrası yüzde 53,6’ya yükseldi.

ED sonrası bilançolar daha gerçekçi hale geldi. Öz sermayedeki bu artış pek çok büyük ölçekli şirket için geçici vergi dönemlerinde daha az kazanç ortaya çıkması dolayısıyla da daha az geçici vergi ödenmesi anlamına da geliyordu.

Geçici vergi gelirleri tahminleri ve gerçekleşmesi

2024 yılı bütçesinde geçici kurumlar vergisi tahmini 980 milyar 837 milyon lira olarak belirlenmiş olup ilk sekiz ayda ödenen vergi 236 milyar 249 milyon liradır.

Enflasyon düzeltmesinin büyük ölçekli işletmelerden elde edilecek vergi gelirlerinde yaratabileceği azalmanın yanı sıra %2,5 olarak açıklanan 2. çeyrek GSYH büyüme verisi ile firmaların satışlarında ve kârlılıklarında yaşanan genel düşüş eğilimi nedeniyle geçici vergi rakamlarının hedeflerin altında kalma olasılığı yüksek gözüküyor.

Öte yandan geçtiğimiz hafta Hazine ve Maliye Bakanlığınca açıklanan 201 milyar liralık Eylül ayı nakit açığı da geçici vergi tutarlarının beklenen ölçüde gerçekleşememiş olabileceğine dair bir işaret olarak değerlendirilebilir.