İkinci Trump Dönemi Vergi Politikaları Ve Türkiye’ye Olası Etkileri

İKİNCİ TRUMP DÖNEMİ VERGİ POLİTİKALARI VE TÜRKİYE’YE OLASI ETKİLERİ

Nazmi KARYAĞDI

Eski Baş Hesap Uzmanı

Gedik Üniversitesi

Öğretim Görevlisi, YMM

Donald Trump’ın bir dönem aradan sonra ikinci kez Amerikan Birleşik Devletleri Başkanlığını kazanmış olması, başta ABD dâhil tüm dünyada 20 Ocak 2025’ten itibaren devreye girecek yeni politikalar hakkında tahminler ve öngörülere yol açıyor.

Ekonomi, uluslararası ticaret, dış politika, salgın hastalıklarla mücadele, çevre politikaları, Ortadoğu sorunu ve Ukrayna-Rusya savaşı konularında uzmanlar, 1. Trump döneminden ve seçim maratonundaki vaatlerden hareketle çeşitli analizleri kamuoyu ile paylaşıyorlar.

Biz de uzmanlığımız gereği, Trump’ın olası vergi politikalarını değerlendirmeye çalışacağız.

Açıklanmış bütünsel bir politika yok; sadece vergi indirimi vaadi var!

Trump, bütün bir seçim kampanyası boyunca Nisan ayında yayınladığı bir sayfalık özeti dünya kamuoyuna aktardı. Bu özette yer alan vaatler kısaca şunlardan oluşuyor:

• Halen yüzde 21 (Yasal oran %35’tir) olan kurumlar vergisini yüzde 20’ye, üretimlerini ABD’de yapan şirketlerde ise yüzde 15’e indirmek,
• Yüzde 10 ila yüzde 39,6 arasında değişen yedi basamaklı gelir vergisi dilimini üçe düşürmek (yüzde 10, 25 ve 35),
• Emlak vergisini kaldırmak,
• En varlıklı vergi mükelleflerinin asgari bir vergi ödemesini sağlamak üzere tasarlanmış olan alternatif asgari vergiyi kaldırmak
• Elektrikli araçların ve diğer birçok ürünün satın alınmasına yönelik teşvikleri tamamen kaldırmak.

Trump'ın vergi vaatlerinin özü, 2017’de birinci başkanlık döneminde getirdiği ve süresi 2025 sonunda bitecek olan Vergi İndirimleri ve İstihdam Yasasında (TCJA- The Tax Cuts and Jobs Act) yer alan ve hükümlerin uzatılmasını içeriyor.

Trump’ın getirdiği vergi indirimleri sona ererken yeniden Başkan seçilmiş olması, Amerikan vergi mükellefleri için kaderin güzel bir oyunu olsa gerek.

Öte yandan Trump’ın The Wall Street Journal gazetesine yaptığı “Denizaşırı ülkelerde yaşayan Amerikalıların çifte vergilendirilmesine son verilmesi” açıklamasının detayları çok anlaşılmasa da, bir ABD vatandaşının dünya çapında elde ettiği gelirinin, o kişinin nerede yaşadığına bakılmaksızın genellikle ABD gelir vergisine tabi olmasını sağlayan mevcut düzenlemelerin daraltabileceği anlamını çıkarabiliriz.

Trump’ın vergi planlarından tüm dünyayı ilgilendiren kısmının, gümrük vergilerinde yapacağı artışlar olacağı anlaşılıyor. Örneğin Çinli otomobil üreticileri ve otomobil parçaları üreticilerinin Kanada ve Meksika'da fabrika kurmalarını ve daha sonra ürünlerini ABD'ye ihraç etmelerini engellemek amacıyla önemli miktarda yeni gümrük vergisi getireceği bekleniyor.

Seçim kampanyası boyunca Trump’ın ithalattaki tüm ürünlere %10, Çin’den ithal edilen ürünlere ise %60 oranında gümrük vergisi getirilmesi önerisini dile getirdiğini de ekleyelim.

OECD’nin vergi sütunları yıkılacak mı?

Küresel ve dijital ekonominin ülkeler arasında yarattığı vergi matrahını aşındırma, düşük vergili ya da vergisiz vergi limanlarına vergileri kaydırmayı önlemek amacıyla OECD bünyesinde 2016’dan beri yürütülmekte olan BEPS projesinin meşhur iki sütunu da Trump dönemini merakla bekliyor.

Hali hazırda, dijital devlerin şirket kârlarının ülkeler arasında paylaştırılmasını öngören ve buna göre vergilendirilmesini düzenleyen Sütun 1’in uygulamasını içeren çok taraflı vergi sözleşmesini ABD’nin onaylamamış olması işi zora sokmuş durumda.

ABD dışı ülkelerde uygulamaya giren Dijital Hizmet Vergilerinin ortadan kaldırılmasını öngören ve bizzat ABD tarafından talep edilen düzenlemenin yine ABD tarafından imzalanmamış olması aslında ciddi bir çelişkiyi ortaya koyuyor. Ancak buradaki hesaplama zorluklarının en önemli neden olduğunu da belirtelim.

ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’in gündeme getirip büyük destek verdiği Sütun 2 ise çok uluslu şirketlerin %15'lik bir asgari kurumlar vergisi ödemesini öngörüyor. Ancak şu ana kadar ABD’de bu konuda bir gelişme sağlanamamış olup Trump’ın ikinci döneminde Cumhuriyetçilerin kontrolündeki bir Senatoda ABD'nin uluslararası vergi kurallarını İkinci Sütun ile uyumlu hale getirecek bir mevzuatın kabul edilmesinin yakın vadede pek mümkün görünmediği de vergi çevrelerinde ifade ediliyor.

Trump’ın vadettiği vergi indirimleri bütçe açığı anlamına mı geliyor?

Seçim kampanyası döneminde Trump’ın Amerikan toplumuna vadettiği vergi indirimlerinin kimin yararına olacağını Tax Policy Center’dan . Howard Gleckman hesaplamış. Buna göre %20’lik en düşük gelir grubuna %1, dar gelirlilere %3, en yüksek gelire sahip %1’lik kesime %18, gelir zirvesindeki %0,1’lik kesime ise %20 vergi avantajı sağlanacak. Özetle vergi indirimlerinin %40’ı %1’lik en üst gelir grubuna gidecek.

Bağımsız kaynaklarca yapılan hesaplamalara göre vergi indirimlerinin toplam ABD bütçesine maliyetinin 3 trilyon ila 5,8 trilyon ABD doları olacağı tahmin ediliyor (Tax Foundation, The Committee for a Responsible Federal Budget).

Türkiye’ye olası etkileri

Amerikan toplumuna vergi indirimi olarak yansıyacak olan Trump’ın 2. dönem vaatleri, azalan vergi gelirleri nedeniyle bütçe açığına yol açacak ve borçlanmaya neden olacak.

Elbette ki bu durum, yatırımlarını ABD Hazinesi kağıtlarında değerlendirenler için iyi haber denilebilir. Öte yandan bilhassa gümrük vergilerindeki artışın ülkemizin ihracatına da olumsuz etkisi beklenebilir. 2023 sonu itibariyle ABD’nin ithalatı içindeki payımız Türkiye olarak %0,5 (17 milyar dolar) civarında. Gümrük vergileri ivedilikle artırılacak ülkeler arasında Türkiye yer almıyor. Ancak ABD’nin daha korumacı bir dış ticaret stratejisi izleyeceği düşünüldüğünde potansiyel bir risk olarak not etmekte yarar var.

OECD Sütun 1’deki duraksamalar nedeniyle dijital hizmet vergisinin bir müddet daha uygulaması devam edecek gibi gözüküyor. Trump birinci döneminde dijital hizmet vergisi getiren ülkelere (Türkiye dahil) karşı sert vergi tedbirleri getirdiğini hatırlayacak olursak, yakın zamanda Sütun 1’de gelişmeler bekleneceği kanısındayım.

Tablo: Türkiye’nin çok uluslu şirketlerden tahsil ettiği Dijital Hizmet Vergisi