Van Depreminde 6 Yıl Süren Mücbir Sebep, Asrın Felaketi Kahramanmaraş Depremlerinde 22 Ayda Kalkmalı Mı?

VAN DEPREMİNDE 6 YIL SÜREN MÜCBİR SEBEP, ASRIN FELAKETİ KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİNDE 22 AYDA KALKMALI MI?

Nazmi KARYAĞDI

Eski Baş Hesap Uzmanı

Gedik Üniversitesi

Öğretim Görevlisi, YMM

Elbette ki acının acıyla kıyaslanması olmaz. 6 Şubat 2023’te 9 saat arayla yaşanan 7,7 ve 7,5 şiddetindeki depremleri bizzat Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından asrın felaketi olarak tanımlanmıştı. Zira K.Maraş depremleri gerek can kaybı gerekse ağır hasar bakımından 1939 Erzincan ve 1999 Marmara depremlerinden daha yıkıcı bir sonuç doğurmuştu.

Batı basınında Türkiye-Suriye depremi olarak da adlandırılan geniş bir coğrafyaya yayılan bu depremlerde 48 binden fazla insanımız hayatını kaybetti, yarım milyondan fazla bina hasar gördü, iletişim ve enerji alt yapısı zarar gördü, önemli maddi kayıplar meydana geldi.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca yayınlanan 2023 KAHRAMANMARAŞ VE HATAY DEPREMLERİ RAPORU’nda da belirtildiği üzere bölgede ağırlıklı üretim faaliyetleri sırasıyla, hizmet, sanayi ve tarım sektörlerinde olup depremden etkilenen illerin 2021 yılında Gayri Safi Yurt İçi Hasıladan (GSYH) aldığı pay yüzde 9,8’tir. Yaklaşık 79 milyar dolar büyüklüğünde milli gelir bu bölgede oluşuyor. Bölgenin fert başına milli gelir seviyesi Türkiye ortalamasının belirgin olarak gerisindedir. Söz konusu veriler dikkate alındığında, depremden etkilenen 11 ilin ortalama kişi başına GSYH’sı 5.924 dolar olarak hesaplanıyor.

Mücbir sebep hali 30 Kasım’da sona erdi

Şubat 2023’te ilan edilen mücbir sebep hali bazı il ve ilçelerden peyderpey sonlandırılmış, Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya ile Gaziantep'in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki 30 Kasım'a kadar uzatılmıştı.

Şimdi Kasım sonu itibariyle tüm bölgede mücbir sebep hali kendiliğinden sona ermiş oldu. Ancak bölgenin yeniden ayağa kaldırılması süreci hızla devam ediyor. Fakat yıkımın büyüklüğü nedeniyle gerek ekonominin gerekse gündelik yaşamın normal seyrine dönmesi için zamana çok fazla zamana ihtiyaç var.

Bilhassa Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya ile Gaziantep'in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki vergi mükellefleri ve onların vergisel sorumluluklarını yerine getirmeye çalışan Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler olağan bir hayata dönebilmiş değiller. Konteynerlerde çalışan muhasebe büroları, ağır aksak işlerini toparlamaya çalışan KOBİ’ler hâlâ bölgemizin gerçeği durumunda.

Bölgedeki sanayi ve ticaret odaları, esnaf odaları, SMMM ve YMM odaları gerek ödeme gücü açısından gerekse vergisel yükümlükleri yerine getirme açısından teknolojik alt yapının ve fiziksel koşulların hâlâ yeterli olmadığını dile getiriyorlar.

Mücbir sebep için herkesin bireysel başvuru yapması gerekecek

Genel mücbir sebep uygulamasının sona ermesinin ardından işletme sahiplerinin tek tek başvuru yapması mümkün. Ancak depremden etkilenen işyeri sayısının fazlalığı, deprem bölgesindeki vergi dairelerindeki fiziksel koşulların olumsuzluğu ve personel kısıtları dikkate alındığında yeni uygulamanın bölge şartlarında çok fazla zorluk yaratacağı kesindir.

Her bir başvurunun tek tek değerlendirilmesi, kısa sürede cevap verilmesi potansiyel iş gücü ile hem vergi dairesi çalışanları hem de vergi mükellefleri için yaşanan sıkıntıların daha da artması anlamına gelecek.

Van depremi örneği

Van’da 2011 yılında meydana gelen deprem sonrasında Van ilimizin tamamında, Ağrı’nın Patnos ve Bitlis’in Adilcevaz ilçelerinde 23 Ekim 2011’de ilan edilen mücbir sebep hali 31 Mayıs 2017’de sona ermişti.

Bu arada verilmeyen beyannameler, mücbir sebep halinin sona ermesinden itibaren üç ay sonra verilmiş (31 Ağustos 2017), vergiler de ilk taksiti 2018 yılının Ocak ayından başlamak üzere ikişer aylık dönemler hâlinde otuz eşit taksitte ödenmişti.

Taksitlendirme işlemi için vergi mükelleflerinden herhangi bir başvuru alınmamış, bu işlem vergi daireleri tarafından otomatik olarak yapılmıştı. Öte yandan bu şekilde ödenen vergilere herhangi bir zam veya gecikme faizi uygulanmamıştı.

Son söz

Deprem bölgemizde Devletimizin yaraları sarma, hayatı olağan akışına döndürme yönündeki çalışmaları yoğun bir şekilde devam ediyor. Millet olarak da bölgeye yönelik çabalarımız ve hassasiyetimiz devam ediyor. İşte bu durumda asrın felaketini yaşamış bölgedeki girişimcilerimize ve meslek mensuplarına maddi ve manevi külfet getirmemek adına, bölgenin kendi kendisini ayağa kaldırmasına destek olmak amacıyla mücbir sebep halinin devam uygun olacaktır.

Ayrıca uzatmanın önümüzdeki üç yıllık bir süre boyunca bir daha uzatmaya gerek duyulmayacak şekilde ilan edilmesinin yerinde olacağı kanısındayız. Unutmamak gerekir ki gerek vergi kanunlarının hazırlanmasında gerekse uygulanmasında göstereceğimiz duyarlılık ve diğerkâmlık, Devletimiz ile milletimiz arasındaki bağların daha da güçlenmesine katkı sağlamaktadır.